Opcina Zvornik - Bosna i Hercegovina
Osnovne informacije
Teritorija opcine Zvornik, neposredno prije rata prostirala se uz lijevu obalu rijeke Drine u duzini od 52 km, dok se u dubini najvise prostire 26 km. Od ukupno 500 kvadratnih kilometara njene povrsine 90% je brdsko planinsko podrucje. Nadmorska visina krece se oko 130 do 916 metara. Sam grad nalazi se na nadmorskoj visini od 146 metara. Klima je umjereno kontinentalna.
Veci dio bivse opcine Zvornik, koji su okupirale srpske agresorske snage, Daytonskim sporazumom je pripao tkz.RS-u. Manji dio, naselja: Sapna, Godus, Kraljevici, Mededa, Rastosnica, Rozanj i dijelovi naselja Baljkovica, Kiseljak, Nezuk, Vitinica i Zaseok pripao je Federaciji BiH. Na tom dijelu, povrsine 110 km2 formirana je nova opcina Sapna. Na njenom podrucju zivi oko 14.000 stanovnika.
Ukupan broj stanovnika po Popisu stanovništva iz 1991, iznosio je 81.295, od čega: 48.102(59,16%)Muslimana (Bošnjaka); 30.863(37,96%)Srba; 1.248(1,53%)Jugoslavena; 122(0,15%)Hrvata i 960(1,2%)ostalih.

Mjesne zajednice
Androvići, Baljkovica, Boškovići, Branjevo, Glodi, Glumina, Gornja Kamenica, Gornji Grbavci, Gornji Šepak, Gornji Šetići, Gornje Snagovo, Gušteri, Donja Kamenica, Donji Šepak, Donji Grbavci, Divič, Drinjača, Dugi Dio, Đevanje, Đulići, Ekonomija, Zalinje, Jardan, Jasenica, Jošanica, Jusići, Karakaj, Kiseljak, Kitovnice, Klisa, Kozluk, Križevići, Kula Grad, Kučić Kula, Liješanj, Liplje, Lokanj, Malešić, Novo Naselje, Novo Selo, Oraovac, Pađine, Petkovci, Pilica, Ristići, Roćević, Samari, Skočić, Srpska Varoš, Srednje Snagovo, Srednji Šepak, Sultanovići, Tabanci, Trnovica, Tršić, Ulice, Centar, Cer, Čelopek, Šetići.

TURISTICKA RAZGLEDNICA ZVORNIKA

Zvornik je geografski lociran skoro na sredini puta za dva velika urbana centra Sarajevo - Beograd (cca 150 km), dok je od Tuzle i Bijeljine udaljen oko 50 km.
Najbliži aerodromi:
Međunarodni aerodrom Tuzla (cca 40 km)
Međunarodni aerodrom Sarajevo (cca 150 km)
Međunarodni aerodrom Beograd (cca 150 km)

NASA PREPORUKA:Za turiste ili slucajne prolaznike koji dolaze sa autima, obavezno napunite pune rezervoare na nekoj benziskoj pumpi u Federaciji BiH, jer je gorivo na Zvornickim benziskim pumpama loseg kvaliteta (pretezno ruska nafta).
Oni koji dolaze iz pravca Tuzle imate trgovacki centar u Memicima (posle Kalesije) i mozete obici Memorijalni kompleks u Gornjoj Kalesiji i prouciti Fatihu stradalim Bosnjacima-Zvornika.
Na ulazu u Zvornik kod granicnog prijelaza Karakaj imate i nas bosanski trgovacki centar "BINGO" (kupujmo domace).

TURISTICKI VODIC I PREPORUKA
U samom centru grada preko puta pijace nalazi se predivna Rijecka dzamija i dzamija Beksuja, te dzamija Zamlaz i preko puta opstine Islamski centar Zvornik.
Ako zelite jesti preporuka je nasa slasticarna PALMA i Doner DM Zvornik.

Zatim mozete obici srednjovjekovnu staru Zvornicku tvrdjavu KULA GRAD na Kula Gradu i turbe sejha Hasana Kaimije, te cuvenu Avdinu dzamiju sa pet minareta.

Na izlazu iz Zvornika posle hidrocentrale, mozete se odmoriti na Divicu, nesto pojesti i popiti u "Restoran JEZERO",odmor i kupanje pored jezera, voznja camcima i gliserima te kajakom i kanuom naseg sportskog drustva Kajak Kanu Rafting Klub Drina Zvornik, tu se u blizini na izlazu iz Divica nalazi Divicko turbe i hotel Vidikovac.
Čuvena najstarija džamija u Bosni i Hercegovini (izgradjena između 1460. i 1480. godine) na špicastoj stijeni Kušlat u zvorničkom naselju Pahljevići kod Drinjače vijekovima svjedoči duhovnosti toga kraja.

MANIFESTACIJE
- Zvornička regata i državno prvenstvo u kajaku i kanuu u organizaciji Kajak kanu rafting kluba „Drina“ iz Zvornika (Divica), na Zvorničkom jezeru.

ZVORNIK KROZ HISTORIJU

Zvornik se prvi put spominje u 1410. godine, i to pod imenom Zvonik, a 1519. pod sadašnjim nazivom Zvornik. Zvornički stari grad (tvrđava) nastao je znatno ranije, vjerovatno u vrijeme kada se na Drini ustalila granica izmedu Srbije i Bosne (to jest u drugoj polovini 13. ili na početku 14. vijeka). Podignut je na pogodnom mjestu gdje Drina polahko izlazi u plodnu ravnicu i gdje su od davnina prolazili i ukrštavali se važni putevi (posebno za Dubrovnik i Vrh Bosnu i dolinom Drine do njenog ušća pa dalje za Sirmijum-Sremska Mitrovica). To je doprinijelo da se razvije grad, kao jedan od značajnijih trgovačkih centara. Uporedo sa privrednim razvojem Zvornik dobija sve odlike naprednog gradskog naselja

Nema pouzdanih podataka o tome koje tacno podigao zvornicki stari grad "Kula grad". Kao razvijeno gradsko podrucje Zvornik je bio privlacan za dubrovacke trgovce i zanatlije. U periodu 1415 - 1435 postojala je dubrovacka naseobina kao i franjevacka crkva u Zvorniku. Medjutim Turci su je pretvorili u Dzamiju na Fetiji (dio grada 15 m. veca nadmorska visina). Kao i mnogi srednjovijekovni gradovi Zvornik je imao sam grad gdje je bilo sjediste vlastele i podgradja. Centar grada je imao trg gdje se odvijao poslovni i javni zivot. Trg grada je bio okruzen kucama trgovaca i zanatlija u kojima su bile i njihove zanatske radnje.Grad je imao svratiste za putnike (hanove), carinarnicu, i gostionu. Isto tako grad je uredio gradsku upravu te su Turci odlucili da u njemu osnuju svoj administrativni centar.
Poznati Turski putopisac Evlija Celebija je boravio u Zvorniku 1664 godine i tada je zabiljezio, "Stanovnici su Bosnjaci, govore bosanski, nose cohane dolame, tijesne krajiske caksire s kopcama i gizdaju se. Ima mnogo basta i vinograda. Iz ovog kraja glasovite su sljive, jabuke, tresnje, hrastove daske, smrce, vina, ovcija vuna i govedja koza. Skela dobro radi. Stanovnici su dobri trgovci." Prema njegovim podacima u Zvorniku je tada bilo 6 dzamija, 8 tekija, javno kupatilo, 3 hana, 7 mekteba, 3 medrese i 8 mesdzida.

Prema podacima ruskog konzula 1874 god. na Zvornickom podrucju je bilo 28 megteba (1354) ucenika i 4 hriscanske skole sa 147 ucenika.
Godine 1878 tursku vladavinu zamijenila je austrougarska. U doba austrougarske okupacije (1878-1918) Zvornik spada u razvijenija mjesta u Bosni. I dalje je bio sresko srediste sa razvijenim zanatstvom i trgovinom. Tadasnjem zvornickom srezu pripadalo je i podrucje danasnje opstine Kalesija, dijelovi opstine Ugljevik, Lopare i Bijeljina (Glavicice). U cilju obezbjedjivanja koliko - toliko pismenih radnika i predradnika, kao i skolovanje djece svojih cinovnika, Austrija je u Zvorniku 1886 godine otvorila narodnu (drzavnu) osnovnu skolu. Izgradjeni su makadamski putevi za Sarajevo, Srebrenicu i Bijeljinu koji su dugo vremena bili u upotrebi neki cak i danas. Narocito je bio znacajan uticaj austrijske arhitekture na Zvornicku arhitekturu i gradjevinarstvo.

Zvornik je srediste sreza sa istim granicama jos od okupacije od Austrougarske. 1929 pripadao je Drinskoj banovini sa sjedistem u Sarajevu. Bio je u sastavu tuzlanskog okruga i imao 10 opstina. U ovom periodu Zvornik je znacajno trgovacko mjesto sa dosta starih ducana ali i nekoliko ducana koji su uredjeni po evropskom uzoru. I u ovom periodu Zvornik je raskrsnica puteva. U ovom periodu podignut je zeljezni most na Drini kao i bolnica na Fetiji. Od zdravstvenih ustanova nakon stvaranja Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca u Zvorniku (ovdje se muslimani izuzimju kao konstitutivni narod jedne drzave) je postojala samo jedna ambulanta, jedna apoteka, jedan sreski ljekar i apotekar. Cesto su se javljale epidemije kuge i sifilisa pa je osnovana specijalna ambulanta za lijecenje ovih bolesti.

U Drugom svijetskom ratu Zvornik je bio bombardovan od njemacke avijacije a kasnije je bio u sastavu tzv. Nezavisne Drzave Hrvatske.Zvornik postaje oslonac ustaske i kvinsliske vlasti gdje su formirane zandarmerijske stanice u Zvorniku, Kozluku, Palatoru, Tavni, Drinjaci i Sapni.U toku rata Zvornik je bio vise puta oslobadjan od partizanskih jedinica medjutim konacno oslobodjen 19.februara 1945.godine.
Nakon drugog svijetskog rata Zvornik je veoma zaostalo podrucje koje je trebalo obnoviti i prosvijetiti. U Zvorniku su formirane sve drustveno politicke organizacije. Uvodjenjem novog komunalnog sistema 1955 godine ukinuti su srezovi u Srebrenici i Vlasenici i pripojeni Zvornickom srezu. Vec 1958 god. ukinut je Zvornicki srez i pripojen tuzlanskom srezu. Stanovnistvo se bavilo isto kao i prije rata zanatstvom i zemljoradnjom a u samom gradu trgovinom, zanatstvom i ugostiteljstvom tako da su ove djelatnosti bile osnova zvornicke privrede.

1956 godine izgradjen je "Novi izvor" koji je proizvodio gradjevinske materijale: crijep, ciglu, betonske elemente, mermerne blokove, kamen krecnjak, kvarcni pjesak, kamen tucanik, kalcijum karbonat, serpentin i.t.d. Dolazi do formiranja mnogih industrijskih kapaciteta i preduzeca u Zvorniku kao sto su: Stolarsko "Mladost", ugostiteljsko "Majevica", prehrambeno "Zitopromet" autotransportno "Autotransport", za eksploataciju suma "Jelica", gradjevinsko "Graditelj", krojacko "Ukus" , trgovacka preduzeca "Zadruzni magazin", poslovni "Duhan", "Prvi maj"; "Uzor", "Tehnometal" te "Obucarska i brijacka zadruga". 1957 godine u sastavu preduzeca "Novi izvor" je podignuta "CIGLANA" sa prvim modernim dimnjakom a zatim 1962 god. pocinje sa radom "Fabrika sperploce" a u godinama koje slijede citav niz industrijskih objekata koji su locirani u industrijskoj zoni u Karakaju. Jedan od najvecih je "Tvornica glinice - Birac" koja je sastavni dio "Energoinvesta - Sarajevo", ali koja je bila i najveci zagadjivac okoline narocito rijeke Drine.

Nova okupacija Zvornika desila se 09.aprila 1992.godine od strane JNA i domacih srpskih paraformacija SDS-a i srbijanskih dobrovoljaca i placenika (Arkanovaca,Belih orlova i dr.).Bio je to rezultat dobro organizovane i unaprijed pripremljene akcije u okviru udruženog zločinačkog poduhvata, čiji je cilj bilo trajno uklanjanje Bošnjaka.

U samom napadu na grad 9. i 10. aprila 1992. ubijeno je 15 ljudi. U Rašidovom Hanu je, 28. i 29. aprila 1992, ubijeno 36 ljudi. Na ekonomiji u Karakaju od 12. do 14. maja 1992. ubijeno je oko šest zatočenika. Oko 55 muškaraca je ubijeno u školi u Drinjači 30. maja 1992. U Gerinoj klaonici je od 5. do 8. juna 1992. ubijeno oko 190 muškaraca.

U selima Motovo i Potočani 10. maja je ubijeno 13 bošnjačkih civila; zatim 21. maja ubijeno je 69 civila iz sela Donji Grbavci; 25. aprila u selu Liplje uhapšeno je i zatvoreno oko 450 civila, žena, djece i staraca. U prigradskom naselju Divič je 26. maja zarobljeno oko 175 muškarca i zatvorena u upravnoj zgradi preduzeća “Novi izvor” gdje su ubijena najmanje dva zatočenika muškog pola, a 12 ih je izdvojeno iz grupe i tu im se gubi svaki trag. Odatle su 29. maja 162 muškarca prebačena u logor Doma kulture u Čelopeku, u kome je zvjerski likvidirano oko 100 zatvorenika. Nakon Diviča, na red su došla ostala sela. Tako je 27. maja, u selu Jusići ubijeno i odvedeno 49 lica; 30. maja iz sela Drinjača, Kostjerevo i Sopotnik pobijeno je i odvedeno u logore 111 osoba, od kojih niko nije preživio. Samo u prva dva mjeseca agresije u Zvorniku je ubijeno više od 800 civila Bošnjaka, a stotine su bile zatvorene po logorima i protjerane.
Zločini su nastavljeni i narednih mjeseci. Tako je već 1. juna počinjen najveći zločin na zvorničkoj općini. Naime, tada je oko 700 ljudi iz zvorničkih sela: Klisa, Kaldrani, Sjenokos, Djine, Mahmutovići, Mrakodol, Kučić kula, Celismani, Lupići, Radava, Trcic, Đulići, Hajdarevići, Durakovići i Dardagani, uhapšeno i odvedeno u Tehnički školski centar u Karakaj, a ostalo stanovništvo, njih oko 4.000, je deportirano za Kalesiju. Svih 700 ljudi zatvorenih u Tehničkom školskom centru u Karakaju je pobijeno.

Ubijanja su nastavljena i po drugim selima. Tako je 12. juna u selu Križevići ubijeno 29 starih i iznemoglih lica koja nisu mogla pobjeći pred srpskim hordama zla, nakon što je "pala" odbrana ovog sela. Najstarija, tada ubijena osoba bila je Hata Nezirović rođena 1886. godine, koja je tada imala 106 godina. Prilikom iseljavanja stanovništva Kozluka i Skočića, 26. juna, ubijena su i zarobljena 24 lica, a u selu Gušteri ubijeno je jos 13 ljudi na samom kraju mjeseca juna. Dakle, tokom juna 1992. godine u Zvorniku je ubijeno više od 750 Bošnjaka. Okončanje genocida na području ove općine izvršeno je tokom jula 1992. Do tada su Bošnjaci u nekim selima Zvornika pružali otpor, ili među zločincima nije bilo interesa da se osvoje ta sela. Ali, onda je došao red i na njih. Najprije je 5. jula organiziran progon 800 stanovnika Šepka koji su protjerani preko Drine u Saveznu Republiku Jugoslaviju (u mjesto Loznica u Srbiji) i tom prilikom je ubijeno četvero ljudi. Jula 1995. preko 400 Bošnjaka ubijeno je u i oko sigurne zone Ujedinjenih nacija Srebrenice.

Od 20. maja do 2. juna 1992. godine u logoru u Liplju počinjena su brojna silovanja civila Bošnjaka. Žene su zatvarane i više puta silovane, a među njima su se nalazile i maloljetnice, ali i određen broj muškaraca. Mnogi Bošnjaci su zatočeni u sljedećim mjestima: Fabrika "Alhos" 9. aprila 1992. ili približno tog datuma; Zgrada u Drinjači (Dom kulture) (od maja do juna 1992); Fabrika "Standard" (od aprila do kraja juna 1992). Dom kulture u Čelopeku (od maja do juna 1992), Tehnička škola u Karakaju (od maja do juna 1992); Preduzeće "Novi izvor" (29. maja do 30. jula 1992); Poljoprivredno dobro Ekonomija (od aprila do decembra 1992).

Iz samog Zvornika je izvršeno prisilno protjerivanje/deportacija 15.436 osoba u Mađarsku i Austriju.
Danas je veliki broj Zvornicana rasut po cijelom svijetu,najvise nas ima u Austriji,Svicarskoj,Francuskoj,Njemackoj,Svedskoj,USA i dr.