Uvod

Kada bismo izlistali historiju palestinskog naroda naišli bi na mnoštvo uzastopnih krvavih katastrofa. Bilo je to od strane Izraela i sila koje mu pružaju podršku u ubijanju i zastrašivanju Palestinaca pod izgubljenom sjenom međunarodne mašinerije koja ih ne može obuzdati u oholosti i masakriranju žrtve.

Kraći historijat Palestine i Izraela [1]
Jevrejsko ukorjenjivanje u Palestini i kupovina palestinskog zemljišta počelo je pod pokroviteljstvom i zaštitom stranih sila 1855. godine, a pod neposrednim rukovodstvom Moshei Montivioria. Za vrijeme uprave Osmanlija, sultan Abdulmedžid (1839.-1861.) izdao je naredbu kojom je dozvolio Moshei Montivioriu kupovinu zemljišta u Palestini, u blizini Jerusalema. Na tom zemljištu Montiviori je osnovao jevrejski kvart, poznat kao Monteviori kvart. Udruženje Jevrejska alijansa je 1870. godine osnovalo naselje Mikvia Izrael na površini zemljišta od oko 2.600 dunuma. Zemljište je zakupljeno od osmanlijske vlasti na 99 godina, i to dio koji pripada selu Yazoor u blizini grada Jaffa, a za potrebe francuskog ministra pravde Krimoa Shawelnerivtera. Od 1870. do 1914. godine Jevreji su posjedovali 420.600 dunuma zemljišta koje su kupili od nearapa Palestine.

Zbog nemoći i slabosti osmanlijske vlasti, tadašnje cionističke organizacije (Jevrejski nacionalni fond, Jevrejska banka za naseljavanje, Kompanija za napredovanje zemlje Palestine), kao sljedbenici cionističkog pokreta, dale su sve od sebe da finansiraju prikriveni dolazak Jevreja u Palestinu putem brojnih preseljenja. Broj Palestinaca 1914. godine iznosio je 689.000 (94,2%), a Jevreja 40.000 ili 5,8%, od ukupnog broja stanovnika Palestine. Činjenica je da brojnost jevrejskih preseljenja u Palestinu nije bila velika za vrijeme osmanlijske vlasti, iako je cionistički pokret radio legalno i organizovano od konferencije u Bazelu, održane krajem augusta 1897. godine. Također, činjenica je da je vrijeme britanske kolonizacije bilo zlatno doba cionističkog pokreta za ostvarenje njihovih strateških ciljeva, kojem je prethodilo obećanje Velike Britanije da će Palestinu, putem Belforove deklaracije 02.11.1917. godine, pretvoriti u nacionalnu državu Jevreja.

Na teritoriji Palestine broj Palestinaca 1922. godine iznosio je 668.258 (88,8%), a broj Jevreja 83.790 (11,2%). Broj Palestinaca 1948. godine iznosio je 1.508.400 (69,8%), a Jevreja 650.000 (30,2%). Neograničena britanska podrška Jevrejima ohrabrivala je cionistički pokret za dolazak jevrejskih doseljenika iz cijelog svijeta i služila kao oslonac cionističkom pokretu za iseljavanje Palestinaca. To je glavni uvjet za ostvarivanje vjekovnog jevrejskog sna o svojoj nacionalnoj državi stvorenoj na palestinskom teritoriju. Kao osnovna priprema za stvaranje Izraela izvršena je potpuna promjena demografske strukture stanovništava. Za vrijeme britanske kolonijalne vlasti, cionizam nije uspio da promjeni demografsku strukturu stanovništva u korist Jevreja niti je uspio u ostvarivanju prednosti u prisvajanju zemljišta. Uspjeh britansko-jevrejske kooperacije ogleda se u dovođenju Jevreja u Palestinu i u povećanju njihovog broja do oko trećine ukupnog broja stanovništva, koji tada nisu posjedovali više od 8% ukupne površine Palestine. Zbog toga su cionisti, uz pomoć Velike Britanije 1948. godine, radili na nasilnoj okupaciji oko 79% površine teritorije Palestine za stvaranje svoje provincije, osnovane na ubijanju, teroru i sili protiv miroljubivih Palestinaca. Cionistički gerilci su načinili više od 34 masakra, od toga 5 u srednjoj Palestini, 5 na jugu i 24 na sjeveru u Dželilu. Masakr u Deer Yaseenu, 09.04.1948. godine, počinio je Manaheem Begin. Tada su ubijena 254 lica (većinom iznemogli starci, žene i djeca) i ranjeno preko 300 lica.

Radi promjena u demografskoj strukturi stanovništva i uzurpiranja što veće površine palestinskog zemljišta, Izrael je i nakon svog proglašenja 15.05.1949. godine, izvršio:

• progon većine stanovnika Magdala, Elkhasasa, Asqalana i Jauna;
•  progon stanovnika 13 sela iz regije Museles 1951. godine;
•  uništenje 478 sela od ukupno 585 arapskih sela;
•  uništenje 135 sela u Dželilu od ukupno 210 sela u toj regiji i progon njihovog stanovništva.

Cionisti su u 1947. i 1948. godini počinili više od 35 masovnih ubistava u palestinskim selima i gradovima, od kojih su najpoznatija:

1. Shejh selo, 31.12.1947. godine, počinilac pokret Hagana, ubijeno 600 lica.
2. Deer Yaseen, 9. i 10.04.1948. godine, počinilac Manaheem Begin, ubijeno 254 lica.
3. Abu Shusha, 21.05.1948. godine, počinioci Vojnici Jovaki, ubijeno 50 lica.
4. Lid, 11.07.1948.godine, počinilac Moshe Dejan, ubijeno 426 lica.

Od 1953. do 1994. godine Izrael je počinio masakre protiv palestinskog naroda:

1. El-Kubih, 14.10.1955. godine, počinilac izraelska vojska, ubijeno 67 lica.
2. Selo Qalqilya, 10.10.1956. godine, počinilac izraelska vojska, ubijeno 70 lica.
3. Kufr Qasem, 29.10.1956. godine, počinilac izraelska vojska, ubijena 52 lica.
4. Han Yunees, 03.11.1956. godine, počinilac izraelska vojska, ubijeno 250 lica.
5. Han Yunees, 12.11.1956. godine, počinilac izraelska vojska, ubijeno 275 lica.
6. Sabra i Šatela, 18.09.1982. godine, počinioci izraelska vojska sa Arielom Sharonom na čelu i libanski gerilci, ubijeno 3.500 lica.
7. Ajn Qara, 20.05.1990. godine, počinilac izraelska vojska, ubijeno 7 lica.
8. U džamiji Al-Aqsa, 08.10.1990. godine, počinilac izraelska vojska, ubijeno 21 lice.
9. U džamiji Ibrahimija, 25.02.1994. godine, počinilac Baroth Goldstain, ubijeno 50 lica.

Izrael je do 1949. godine uzrokovao progon i preseljenje više od 750.000 Palestinaca u pojas Gaze, Zapadnu obalu, arapske države: Siriju, Liban, Jordan itd. Nakon izraelskog napada 05.06.1967. godine, više od 350.000 Palestinaca sa Zapadne obale našlo je utočište u Jordanu, a iz pojasa Gaze u Egiptu.

Broj palestinskih izbjeglica danas je dostigao cifru od 4.700.000. Od tog broja, njih 3,400.000 upisano je u registre Agencije UN za pomoć i poslove palestinskih izbjeglica na Bliskom istoku (UNRWA). Od toga je 40% u Jordanu, 38% u palestinskim okupiranim regionima: Zapadnoj obali i pojasu Gaze i 10% u Siriji i Libanonu. Ostali su u susjednim državama: Egiptu, Kuvajtu, Iraku, a manji broj ih je u evropskim državama, SAD, Kanadi i Latinskoj Americi.

Palestinsko pitanje je 1948. godine prenijeto u nadležnost UN. Generalna skupština je 29.11.1948. godine donijela odluku broj 181/II, koja se naziva Odlukom o podjeli Palestine i stvaranja dvije nezavisne države: arapske i jevrejske. Također, donijela je i odluku broj 194/II od 11.12.1948. godine, koja je obradila pitanje palestinskih izbjeglica u kojoj je potvrđeno:

1. Priznanje da postoje veliki broj Palestinaca koje žive u izbjeglištvu.
2. Priznanje njihovog prava na povratak na svoja ognjišta.

Ove dvije odluke Generalne skuštine UN imaju posebnu važnost za rješavanje zakonske regulative palestinske države i palestinskog naroda, jer njihovo provođenje znači važan uvjet za pristupanje Izraela u članstvo OUN.

Palestinski narod se od početka 20. stoljeća podigao u borbu protiv nepravednih odluka, kao što je Belforova deklaracija iz 1917. godine. Ova deklaracija je izdata od strane Velike Britanije, koja je odobrila Jevrejima iz cijelog svijeta da Palestina bude njihova nacionalna država na račun Palestinaca. Od tada, Palestinci vode borbu i protiv svih ostalih odluka britanske kolonijalne vlasti, i to putem mnogobrojnih ustanaka, a od dvadesetih godina 20. stoljeća, pa do dana događaja katastrofe – Nakbah 15.05.1948. godine, sa skromnim sredstvima su u sukobu sa tadašnjom britanskom ratnom mašinerijom, cionističkom terorističkom organizacijom i izraelskom vojskom, naoružanom i finansijski podržanom od strane SAD i Evrope. Pored toga, i sve međunarodne sile su tada bile opredijeljene u korist Izraela. Nakon katastrofe

– Nakbah palestinski pokret je prešao u novi period iz čega je proizašao početak savremenog ustanka koji je, prvom borbenom akcijom 10.01.1965. godine protiv izraelskog okupatora, započeo Palestinski nacionalni oslobodilački pokret Fatah, u čijem su rukovodstvu bili Jaser Arafat, Mahmud Abas Abu Mazin, Halil el-Vezir, Salah Halef, Hail Abdulhamid, Kemal Advan, Abu Jusuf el-Nedžar, Faruk Kadumi i drugi. Većina ih je poginula u borbi za slobodu i nezavisnost palestinske države.

Nakon izraelske agresije 05.06.1967. godine, povećala se tragedija palestinskog naroda, jer je ta agresija dovela do izraelske okupacije zapadne obale rijeke Jordan, istočnog Jerusalema i pojasa Gaze. Kao čin ohrabrenja i podrške palestinskom narodu, Vijeće arapske lige je na svojoj 40. sjednici, održanoj u septembru 1963. godine, priznalo pravo palestinskom narodu na osnivanje sopstvene organizacije za vođenje oslobodilačke borbe. Zbog toga je na prvoj sjednici Nacionalnog vijeća Palestine, održanoj 28.05.1964. godine u istočnom Jerusalemu, objavljeno osnivanje PLO, koja je objavila proglas kojim se potvrđuje nacionalni identitet palestinskog naroda i njegovo pravo u borbi za oslobođenje Palestine. Arapska liga je na Arapskom samitu, održanom u septembru 1964. godine, priznala PLO jedinim legalnim predstavnikom palestinskog naroda. Na 5. kongresu Nacionalnog vijeća Palestine, održanom u februaru 1969. godine, Jaser Arafat je izabran za predsjednika Izvršnog odbora PLO, a od strane Vijeća Arapske lige priznat je 12.03.1969. godine kao najviši predstavnik Palestine. Arapska liga je, na kongresu u Rabatu 1974. godine, potvrdila pravo palestinskog naroda na formiranje njegove nacionalne vlasti, na čelu sa PLO, kao jedinim legalnim predstavnikom palestinskog naroda na svim nivoima. Borbene aktivnosti PLO su dovele do njenog većeg međunarodnog priznanja, pa je Generalna skupština UN na svojoj XXIX sjednici održanoj 14.11.1974. godine donijela rezoluciju broj 3210 kojom se PLO poziva da učestvuje u dijalogu o palestinskom pitanju. Kao rezultat rezolucije Generalne skupštine UN broj 3236, donijete na XXIX sjednici od 22.11.1974. godine, povrđeno je pravo palestinskom narodu u Palestini da niko ne može raspolagati Palestinom osim njih samih. U vezi s tim, potvrđeno je:

1. Pravo palestinskog naroda da sam odlučuje o svojoj sudbini bez miješanja iz vana i
2. Pravo palestinskog naroda na nacionalnu nezavisnost i vođstvo te da se palestinski narod posmatra kao jedan od osnovnih faktora u ostvarivanju pravednog i stabilnog mira na Bliskom istoku.

Istog dana, Generalna skupština UN je na XXIX sjednici donijela rezoluciju broj 3237 kojom poziva PLO da u ulozi posmatrača učestvuje na njenim skupštinama i na svim međunarodnim samitima koji se održavaju u organizaciji UN.

U rezoluciji broj 3375 donijetoj na XXX sjednici, održanoj 10.11.1975. godine, Generalna skupština UN poziva PLO da, kao ravnopravna strana, učestvuje u svim pripremama, pregovorima, samitima koji su vezani za Bliski istok, a koje se provode u organizaciji UN-a. Palestinska oslobodilačka organizacija je 1970. godine, pozvana kao gost na Treći kongres Pokreta nesvrstanih država, a na Čevrtom kongresu Pokreta nesvrstanih PLO je priznata kao jedini legitimni predstavnik palestinskog naroda.

Organizacija Islamskih država je na sjednici održanoj 1974. godine u Lahoreu priznala PLO jedinim legitimnim predstavnikom palestinskog naroda. Iste godine Organizacija Afričke unije je na XI sjednici priznala PLO jedinim legitimnim predstavnikom palestinskog naroda sa pravom da učestvuje na njenim kongresima u statusu posmatrača. Ministri vanjskih poslova država članica Pokreta nesvrstanih su 1975. godine u gradu Lima donijeli odluku da je PLO u istom nivou kao i ostali članovi Pokreta nesvrstanih, a 1976. godine PLO je ušla u okvir koordinacionog ureda Pokreta nesvrstanih.

U tom svojstvu, PLO je vodila i još uvijek vodi odbranu naroda. Ona je u toku proteklih 40 godina bezgranične i teške borbe u vrlo teškim i složenim uvjetima postavila i odredila palestinsku taktiku i strategiju. U ovom kontekstu PLO je vodila oslobodilačku borbu s opreznim političkim pogledima za rješavanje arapsko-izraelskog konflikta, koji je doveo do veće integracije palestinskih socijalnih i političkih snaga, nosilaca istinskih interesa za završetak nacionalnog oslobođenja na svim nivoima, povratak prognanih, samostalno odlučivanje o svojoj sudbini i formiranje nezavisne palestinske države sa glavnim gradom Jerusalemom.

Palestinska oslobodilačka organizacija je preko svojih zakonodavnih institucija, tj. Palestinskog nacionalnog vijeća (parlament), na XII sjednici održanoj u Kairu 01.06.1974. godine usvojila program od 10. tačaka. To je bilo prvi put da je spomenuta mogućnost oslobađanja palestinske teritorije u postepenim fazama. Također je potvrđena potreba jačanja prijateljskih veza sa prijateljskim državama i naprednim oslobodilačkim pokretima.

Palestinska oslobodilačka organizacija je u više navrata potvrdila da je potpuno rješavanje konflikta na Bliskom istoku moguće samo u okviru međunarodnog mirovnog samita uz učestvovanje svih strana kojih se to tiče, što podrazumijeva i PLO. Uprkos tome, u Kamp Davidu je 17.09.1978. godine između egipatskog predsjednika Anvara Sadata i premijera vlade Izraela Manahima Begina, a pod pokroviteljstvom predsjednika SAD Džimija Kartera, potpisan sporazum koji je imao teške posljedice za palestinski narod. Ovaj sporazum je bio kontradiktoran svim rezolucijama UN-a koje se odnose na potpuno povlačenje izraelskih snaga iz arapskih i palestinskih teritorija okupiranih 1967. godine. Djelimično povlačenje izraelske vojske i zadržavanje naoružanih lica u naseljima imalo je za posljedicu da je sporazum u Kamp Davidu udaljio PLO iz učestvovanja u specijalnim pregovorima koji su vezani za samostalno odlučivanje arapsko palestinskog naroda o svojoj sudbini.

Nakon neprekidne dugogodišnje borbe PLO, na XIX sjednici Palestinskog nacionalnog vijeća, održanoj u novembru 1988. godine u Alžiru, usvojene su dvije važne deklaracije koje su verifikovale rezultate dotadašnje borbe i ponudile program na koji će se Palestinci oslanjati u budućim aktivnostima. Prva deklaracija odnosi se na objavljivanje nezavisnosti, čime je potvrđen pravni značaj međunarodnog prava za odluku UN broj 181/II od 29.11.1947. godine (kojom se potvrđuje pravo palestinskog naroda na samoupravu i nacionalnu nezavisnost). Objavljivanje nezavisnosti je potvrdilo važnost svih ostallih odlulka Generalne skupštine UN-a i rezolucija VSUN, kao, npr.: broj 242, broj 338, broj 605, broj 607 i broj 608, koje potvrđuju pravo Palestinaca na njihovu historijsku domovinu.

Također, PLO je osudila sve oblike terorizma i državni teror. Od pozitivnih reagovanja od strane međunarodne zajednice u vezi s proglašenjem palestinske nezavisnosti ističu se priznavanje spomenutog proglasa rezolucijom broj 177/43 od 15.12.1988. godine i potvrda važnosti stvaranja odgovarajućih uvjeta da palestinski narod može formirati svoju vlast na svojoj teritoriji.

U okviru proširenja međunarodnog priznanja prava palestinskom narodu da sam odlučuje o svojoj sudbini i da formira svoju nezavisnu državu s PLO na čelu, palestinski narod je u jesen 1987. godine počeo Intifadu poznatu kao otpor djece s kamenjem. Riječ je o borbi palestinskog naroda protiv izraelske ratne tehnike koja je najmoćnija na Bliskom istoku i koja je više puta izgubila savjest i obraz pred međunarodnom zajednicom, njenim snagama i narodima. To je stvorilo stanje buđenja humanizma i povratak ljudskom smislu postojanja i priznavanju prava palestinskom narodu na život isto kao i svim ostalim narodima u svijetu.

Intifada je utjecala i na svijest Izraelaca i time, donekle, pojačala utjecaj stavova snaga u izraelskom društvu koje žele mir i koje su ostvarile jači politički pokret na svim nivoima, kako bi pronašle politički i međunarodnopravni izlaz za arapsko-izraelski konflikt općenito i palestinsko-izraelski konflikt posebno. Radi toga je od 30.10. do 02.11.1991. godine održan Madridski samit vezan za Bliski istok, koji je, donekle, posmatran kao novi pristup ovom problemu, jer su prvi put vođeni direktni pregovori između predstavnika arapskih država i Izraela, a među njima bili su i predstavnici palestinskog naroda u okviru Jordanske delegacije.

Budući da palestinska delegacija nije učestvovala u pregovorima u Moskvi od 28. do 03.01.1992. godine, predložila je da se formiraju radne grupe za pitanja ljudskih prava i status Jerusalema. U ovim pregovorima se istaknulo više kontroverznih pitanja posebno vezanih za status Jersualema i sastav palestinske delegacije. Pobjeda Jicaka Rabina na izraelskim vanrednim parlamentarnim izborima, koji su održani 23.06.1992. godine i formiranje njegove vlade, imalo je utjecaja na tok bilateralnih pregovora jer se program Rabinove vlade razlikovao u nekim tačkama od nepopustljivog stava bivšeg premijera Ishaqa Shamira. To je dalo određenu mogućnost za nadu da će mirovni pregovori biti ozbiljniji i aktivniji budući da je Rabinova vlada odbila i pomisao na uspostavljanje nezavisne palestinske države, a, također, odbila bilo kakav sporazum vezan za status Jerusalema. Tajni pregovori između Palestinaca i Izraelaca, vođeni 13.09.1993. godine, rezultirali su Deklaracijom načela, poznatom kao sporazum iz Osla. Cilj ovog sporazuma je bio da se osnuje baza za formiranje palestinske samouprave i pokretanje pregovora za konačno rješenje palestinsko-izraelskog konflikta. Nakon toga se radilo na formiranju palestinske nacionalne vlasti, što se ostvarilo 1994. godine na stastanku u Kairu, gdje su potvrđena njena ovlaštenja. Na osnovu sporazuma Oslo – 2, 1996. godine počelo je formiranje političkih struktura na palestinskoj teritoriji, Jaser Arafat izabran je za predsjednika palestinske nacionalne vlasti, a izabrano je i Palestinsko zakonodavno vijeće. Potrebno je spomenuti da je sporazum Oslo – 2 potpisan 24.09.1995. godine, a 04.11.1995. godine, jevrejski ekstremni desničar Igal Amir, tokom skupa za mir na trgu Izraelskih kraljeva u Tel Avivu. izvršio je atentat na izraelskog premijera Jicaka Rabina.

Na čelu izraelske vlade od tada promijenilo se više ličnosti, od ljevičara do desničara, zbog čega nije bilo samo teškoćā za palestinsko-izraelske pregovore, nego je došlo i do problema u političkoj javnosti te vojnih izraelskih invazija na sve palestinske gradove i uništavanja većine infrastrukture palestinske vlasti. Time je palestinski narod ušao u drugu katastrofu – Nakbah, koja se okarakterizirala zaustavljanjem javnog života izraelskim opsadama svih palestinskih gradova, sela i izbjegličkih kampova. Nametnut je val stravičnog terora u svim oblastima života, a posebno poslije nečasne i provokativne posjete časnoj džamiji Al-Aksa od strane ekstremiste Ariela Sharona u septembru 2000. godine, kao i njegovog dolaska na čelo Vijeća ministara Izraela. Nakon toga, on je širom otvorio vrata konflikta kojim je dovedeno do opkoljavanja i uništavanja sjedišta palestinskog predsjednika Jasera Arafata, koji je 11.11.2004. godine umro kao šehid u nepoznatim okolnostima.

Početkom 2005. godine održani su predsjednički izbori na palestinskoj teritoriji na kojima je pobijedio predsjednik Izvršnog vijeća PLO-a dr. Mahmud Abas Abu Mazin.

Katastrofama koje su se desile palestinskom narodu, pridružuje se i izgradnja pregradnog zida, kojeg Izrael gradi na zapadnoj obali rijeke Jordan. Njime je od Palestinaca otcijepljen veći dio poljoprivrednog zemljišta i razdvojene su brojne porodice. U suočavanju sa izraelskim povredama zakona međunarodnog prava Međunarodni sud u Hagu je, na osnovu zahtjeva Generalne skupštine UN-a od decembra 2003. godine, 09.07.2004. godine izdao svoje mišljenje vezano za ovaj zid. Njime je ovaj međunarodni sud potvrdio nelegalnost izgradnje “zaštitnog” zida, proglasio ga protivnim međunarodnom pravu i zahtijevao da Izrael zaustavi njegovu izgradnju i plati naknadu svakom oštećenom Palestincu. Međunarodni sud je ukazao da se na ovaj zid može posmatrati kao aneksiju unutar palestinskog teritorija, ukoliko bude izgrađen u potpunosti, jer njegova izgradnja ozbiljno ugrožava provedbu prava palestinskog naroda da sam odlučuje o svojoj sudbini. Izgradnja izraelskih naselja, također, se smatra povredom međunarodnog prava. Međunarodni sud je tražio od Generalne skupštine UN-a i VSUN da verifikuju tražene dodatne zahtjeve da bi se okončala nezakonita situacija čiji su rezultati izgradnja zida, a kojima se od Izraela traži da poništi sve zakone i odredbe koje su donesene u vezi sa zidom te izvrši povratak oduzete palestinske imovine i plati naknade Palestincima koji su oštećeni zbog toga.

Palestinska vlast s pravom smatra mir svojim strateškim ciljem. Radi izlaska palestinskog naroda iz učestalih katastrofalnih teškoća predsjednik Mahmud Abas zalagao se i ulaže maksimalan trud u realizaciji konstantnih palestinskih zahtjeva, usredočenih na ostvarivanje prava palestinskog naroda na formiranje njegove nezavisne države na nepodijeljenoj državnoj teritoriji, s glavnim gradom Jerusalemom i granicama od 04.06.1967. godine, te rješavanje problema izbjeglica na osnovu međunarodnih rezolucija i odluke Generalne skupštine UN-a 194/III iz 1948. godine. Zbog toga, predsjednik Mahmud Abas i njegova pregovaračka grupa svoje napore fokusiraju na potrebu ostvarivanja konačnog palestinskog rješenja. U sklopu toga su pitanja granica, Jerusalema, povratka izbjeglica, snabdijevanja vodom, izgradnje naselja, sigurnosti, zarobljenika i zatvorenika, koja bi trebala da se riješe u skladu sa procedurom iz inicijative Arapske lige i međunarodnih rezolucija, među kojima je i plan mape puta koncipiran rezolucijom VSUN broj 1515.